top of page

IMBALI YETHU

1918-1928

Ngowe-1918, imimandla emikhulu yaseIndiya naseYurophu yathwaxwa ngubhubhani womkhuhlane otshabalalisayo, nawo owabulala amaxhoba awo eAfrika. Oodade bakaFrancisca kwisibhedlele saseMission Hill bazibhokoxa kangangoko kwiinkonzo zabo zokonga. Ingxelo yoLawulo luka-1918, idwelisa abantu abangxwelerhekileyo abangama-79 abamhlophe kunye nama-568 abantu abamnyama eWindhoek.


Ngowe-1922, iSibhedlele saseMaria Hilf, esathi kamva sabizwa ngokuba yiFrancisca Sisters, sadwelisa iibhedi ezingama-60 yaye umntu unokuqikelela ukuba ezingama-30 zazabelwe kwigumbi elikwanti.

NgoMeyi 1923 kwenziwa utshintsho kubasebenzi bakaDade, kwafika oodade abasibhozo abavela eJamani. Abathathu koodade babengabasebenzi bomongikazi, omnye wabongamela igumbi lotyando, omnye esebenza ekhitshini, ababini behlamba impahla yaye bethunga, yaye owokugqibela wayenyamekela isibhedlele. Ngeengxaki zemali zelizwe, zizigulane ze-12 kuphela ezibhalisiwe esibhedlele, nangona iibhedi ze-60 zibhaliswe esibhedlele. Umntu unokuqikelela ukuba iibhedi ezingama-30 beziyinxalenye yewadi ngokubanzi, kwaye ezinye ezingama-30 zazabelwe iwadi eyedwa. Kwangaloo nyaka, iBenedictine Sisters yaseTutzing yabavangeli basemazweni yaphinda yathiya eso sibhedlele ngokuthi sisibhedlele seNenekazi lethu Loncedo Olungunaphakade, okanye ngokulula nje, 'uMaria Hilf Krankenhaus.'


NgoAprili 1924 kwafakelwa umbane, waza omnye umfama wanikela uncedo lokulungisa ezo wadi, endaweni yokuhlawulela unyango lwakhe. Inani elikwienkcukacha-manani liye ledlula kude elo leminyaka yangaphambili. Ebudeni botyando oluninzi, kwakukho ugqirha omnye kuphela, kukho ooDade abathathu ukusa kwabane ababenyamekela uthomalaliso nabamncedisayo.

NgoFebruwari 1925 yaba lutshintsho olukhulu lokuqala olwenziwa ekwakhiweni kwesibhedlele. Iphiko elitsha lalongezwa kunye neewadi ezintlanu zezigulane, ibhafu enye kunye namagumbi amabini otyando ale mihla. Ukuhlengahlengiswa kwakhona kwabandakanya ukongezwa kwecawa encinci. Iimali zanyuswa ngokucwangcisa kunye nokuba ne-bazaar yeentsuku ezimbini. Oku kuzisa inani le-700 pounds sterling, kwaye isigulane sokuqala sangena kwiphiko elitsha le-8 kaJuni waloo nyaka. Kwakhona kunye 'nogqirha womlingo', uGqr. Friedrich, owayengugqirha wotyando odumileyo, isibhedlele sasixakekile. Ukususela ngo-Oktobha ka-1925 ukuya ku-1927, izigulane ezininzi zamkelwa nge-scarlet fever kunye ne-typhoid.

Ngowe-1928, emva kokuhlolwa, kwafuneka kwenziwe iinguqulelo ezithile ngenxa yeemfuneko zoMthetho waseBritani, yaye olu tshintsho luncinane lwenziwa ngeendleko zolawulo lwesixeko. Kwangaloo nyaka, iPalamente yoMzantsi Afrika yapasisa “uMthetho wezoNyango, wamazinyo kunye nooSokhemesti ongunombolo 13” owawuza kuqalisa ukusebenza eMzantsi Ntshona Afrika emva ko-1929. Phakathi kwezinye iimfuneko, yayivumela kuphela abongikazi nababelekisi ababebhaliswe kwiManyano yoMzantsi Afrika ukusebenza kwizibhedlele ezivunyiweyo. Oku kuthetha ukuba ngabongikazi kuphela abanoqeqesho kunye neemviwo ezenziwa eNgilani naseMzantsi Afrika. Akukho namnye kubongikazi baseJamani owayefaneleka ngelo xesha.
Nangona kunjalo banokufaka isicelo sokubhaliswa, kodwa oku kwavunywa kuphela de kwangomhla wama-31 kuDisemba 1938, kwaye kwakucingelwa ukuba oku kwavunyelwa kuphela ngenxa yokunqongophala kooSista abongikazi. Ukuqhambuka kweMfazwe Yehlabathi 2, kwayiphelisa le ngxaki okwexeshana. Emva kwemfazwe, ingxaki yasombululwa ngokuvumela abafaki-zicelo abaneminyaka emi-2 yoqeqesho oluyimpumelelo eJamani, ukuba bathathe unyaka we-3 e-SA, babhalise kwaye bamkelwe njengomongikazi ofanelekileyo eNamibia. Ngo-1992 iYunivesithi yaseNamibia ibonelele ngezifundo ezihlaziyayo nezihlaziyiweyo zabongikazi abancedisayo ukuze bafaneleke ukuba “ngabahlengikazi abaqeqeshiweyo”.
 
 

bottom of page